ชุมชนบ้านห้วยทรายเหนือ เดิมเป็นกลุ่มหมู่บ้านเล็กๆ กระจายตั้งอยู่ในสภาพพื้นที่ซึ่งเป็นดอนหรือแหล่งลุ่มน้ำธรรมชาติ โดยเฉพาะคำว่าห้วยทรายเหนือ นั้นเป็นการเรียกขานชื่อหมู่บ้านตามสภาพพื้นที่ที่หมู่บ้านตั้งอยู่โดยมีลำห้วยธรรมชาติ 2 สาย ไหลมาจากเทือกเขาด้านตะวันตก คือ เขาพระรอบ(เขาหนอกวัว) เขาเสวยกะปิ เขาทอง ไหลผ่านน้ำตกหุบสบู่มาบรรจบกันที่ห้วยตาแปด และไหลผ่านน้ำตกหุบสบู่มาบรรจบกันที่ห้วยตาแปด และไหลมารวมกัน ณ ห้วยใหญ่ ไหลออกคลองบางกราน้อย และคลองบางกราใหญ่ ส่วนที่เป็นคลองบางกราน้อยนั้นไหลผ่านหมู่บ้านหนองคาง และไหลลงทะเล ณ ค่ายพระรามหก เดิมบริเวณคลองบางกราน้อยนี้ประชาชนที่เดินทางด้วยเกวียนจะใช้น้ำในคลองสำหรับการตักดื่มกินระหว่างเดินทาง และภายในคลองนั้นมีทรายจำนวนมาก ซึ่งในอดีตประชาชนนำมาสร้างบ้านเรือน และขุดจำหน่ายเป็นอาชีพสำหรับในฤดูฝน คลองแห่งนี้จะไหลเชี่ยวมาก จะกัดเซาะเอาทรายมาทับถมจำนวนมาก จึงเป็นพื้นที่ทรายขี้เป็ด ลักษณะดินจะเป็นดินพรุ สำหรับฤดูแล้ง พื้นดินจะแข็งเป็นกระเบื้องจึงเรียกขานกันว่า “บ้านห้วยทรายเหนือ” และอีกในความหมายหนึ่งจากการเล่าขานต่อกันมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 พระองค์ท่านเสด็จมาประทับ ณ พระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ได้เสด็จออกประพาสบริเวณป่าทางทิศตะวันตกของวังฯ ในบริเวณนี้มีสัตว์ป่าซุกชุมโดยเฉพาะเนื้อทราย จึงขนานนามว่า “ห้วยทรายเหนือ” ต่อมาศูนย์การศึกษาและพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้ทำการขุดลอกห้วยใหญ่ และคลองทั้ง 2 ตลอดสายจนถึงเขื่อนตาแปด ทำให้ปัจจุบันไม่หลงเหลือทรายในห้วยใหญ่และในคลองบางกราน้อย บางกราใหญ่ให้เห็นแล้ว

               จากการมีแหล่งน้ำนี้เองทำให้พื้นที่ของชุมชนมีความอุดมสมบูรณ์ ประชาชนมีการอพยพเข้ามาเพื่อสร้างแหล่งทำมาหากินและจับจองเป็นที่อยู่อาศัยตามหมู่บ้านต่าง ๆ ถึง 9 หมู่บ้าน ประกอบด้วย

               1. บ้านหนองคาง เรียกด้วยเหตุผล เนื่องจากบริเวณหมู่บ้านมีหนองน้ำธรรมชาติ ขนาดใหญ่ ใกล้ขอบหนองน้ำมีต้นคางใหญ่ขึ้น 1 ต้น (เป็นต้นไม้คล้ายมะขามฝักแบบรีบ) จึงเรียกกันติดปากแบบกระชับว่า หนองคาง
               2. บ้านหนองโพธิ์ ก็มีลักษณ์คล้ายกัน คือในหมู่บ้านนี้มีหนองน้ำและที่หนองน้ำมีต้นโพธิ์ ก็เรียกว่า หนองโพธิ์ 

               3. บ้านหนองตะกวด เป็นลำห้วยและหนองน้ำที่มีตะกวด ซึ่งเป็นสัตว์เลื่อยคลานอาศัยอยู่มาก จึงเรียก หนองตะกวด
               4. บ้านหนองเสือขบ มีผู้เล่าสืบต่อกันค่อนข้างแปลกออกไปคือ บริเวณหนองน้ำของหมู่บ้านเคยมีเสือตัวใหญ่ตะปรบลูกวัวกินที่หนองน้ำนี้ จึงเรียก หนองเสือขบ
               5. บ้านหนองพรม ที่หนองน้ำมีต้นหนามพรมขึ้นอยู่ หนามพรมเป็นต้นไม้หนามแหลมคม ใบมันเล็กหนา มีลูกออกรสหวานอมเปรี้ยวสัตว์ชอบกิน จึงเรียก หนองพรม

               6. บ้านหนองเหียง ที่หนองน้ำของหมู่บ้านมีต้นไม้ใหญ่ขึ้นอยู่ เรียกว่า หนองเหียง 

               7. บ้านวัดใหม่ หรือบ้านวัดมฤต เรียกตามชื่อของวัดที่สร้างขึ้นมาภายหลัง คือ วัดใหม่ ซึ่งต่อมาได้ชื่อว่า วัดมฤคทายวัน
               8. บ้านห้วยทรายเหนือ
               9. บ้านหน้าวัง (วังกระเจิง)

 อาณาเขต